Cumhuriyet Nedir?
Cumhuriyet dilimize Arapçadan gelmiş olan bir kelimedir. Bütün halkın idaresi anlamına gelir. Bu kelime
cumhur halktan çıkmaktadır. Cumhuriyette kral, egemenlik, padişah, sultan gibi tek kişiye ait değil, halka
ait olmaktadır. Halk, belli zamandaki aralıklar ile oy verip, yine halktan olan yöneticileri seçmektedir.
Bu kelimenin Arapçadan geldiğini söyledik fakat Araplar kelimeyi tam anlamında hiçbir zaman
kullanmamışlardır. Bu rejimi sadece biz Türkler uygulamaktayız. Cumhuriyet anlayışı zamanla değişerek,
kendini geliştirmiştir. Örnek olarak Cumhuriyet rejimi Eski Yunan da demokrasi ve halk idaresidir. Fakat
oradaki o demokrasi çok sınırlı olduğundan az bir kesim tarafından kullanılmaktaydı. Halkın geneli
yabancılardı. Seçme ve seçilme hakları da yoktu. Bir de köleler mevcuttu, fakat onların da hukuku yoktu.
Zengini ve fakiri ile çok küçük vatandaşlar oy vermekteydi. Bu şekilde buradan Roma İmparatorluğu’na
geçmiştir fakat Roma’da halkla toprak sahibi soyluların arasında büyük bir fark bulunuyordu. Meclisleri
bile ayrı olmaktaydı.
Cumhuriyetin Özellikleri
Cumhuriyet ismi verilen yönetim şekillerinde halk, yönetimini beğenmemiş olduğu yönetici, belli aralıklar
ile yinelenip seçimlerde değiştirebilme seçeneğine sahiptirler. Bundan dolayı da yöneticiler, toplumu
istedikleri gibi yönetemezler.
Halkın isteklerine, beğenilerine önem vermek zorundadırlar. Bir başka şekilde diyecek olursak,
yöneticilerin iradesi mutlak değildir, halkın iradesiyle sınır olmaktadır. Cumhuriyette bu özellikler,
yönetenleri siyasal olarak halka sorumlu hale getirmektedir. Yönetilenlerin tebaa, kul olmaktan çıkararak
vatandaşlık konumuna yüceltmektedir.
Atatürk Cumhuriyeti Nasıl Kurdu?
23 Nisan 1920 senesinde Ankara’da ülkemizi işgal eden düşmanlara karşı direnişi sürdürerek Kurtuluş
Savaşı’nın başında olan Mustafa Kemal önderliğinde meclis kurulmuştur. Meclisin adı hükümet olarak
geçmekteydi. Meclisin hükümetiydi. 1920 Nisan da ufukta ülkemizin rejimi ve saltanatın kaderi tam olarak
belli olmaya başladı. Meclis en baştaki padişahı reddetmediğinden Cumhuriyet fikri de ortaya çıkmıştır.
Örnek olarak mecliste bakanlar bulunuyor ve onları direkt olarak meclis seçmekteydi. Meclis tüm
durumlara hakim olabiliyordu. Başkomutan Mustafa Kemal ise meclisin emrinde olsa da aynı zamanda
da meclisin reisi olarak sayılırdı.
1923 senesinde egemenliğini halktan alabilecek halkın kendi kendini yönetmiş olduğu cumhuriyete giriş
yapmıştır. Gazi Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşları cumhuriyeti ilan edip sistem adını tam olarak
koymuşlardır. Fakat ismini koyabilmek bu kadar kolay olmadı. Çünkü mebuslar içerisinde hala halifeyi ve
padişahın yönetimini isteyenler bulunuyordu. Hatta bunların bazıları da Kurtuluş Savaşı’nda savaşan
komutanlardı.
İşte bu kısımda da Atatürk devreye girmekte. Atatürk olmasaydı eğer bu kadar insanı bir araya
gelebilmesine vesile olamazdınız. İkincisiyse Atatürk’ün uzak görüşlülüğünün önemidir. Daha ilk başta
Cumhuriyet daha kurulmadan öncesinde Kurtuluş Savaşı’nın birçok komutanıyla beraber İstanbul’a
gireblmek, onu geri alabilmek ümidi içerisinde değildi. Anadolu’nun bir kısmını kurtarabilmek ona o an için
yeterli geliyordu. Halbuki Atatürk bir deha olduğundan karşı tarafın açığını hemen görmüş. ”Ordular! İlk
hedefiniz Akdeniz’dir. İleri! ” diyerek Cumhuriyet’in ilanını da bu şekilde uzak görüşlülüğü ile elde etmiştir.
